U sredu 22. marta u Beogradu održana je panel diskusija u organizaciji Libek-a sa temom Mladi i politika – aktivizam, stavovi i potrebe.

Iako je poznato da mladi stavove najpre formiraju u primarnoj okolini, mladi u Srbiji su liberalniji i spremniji na dijalog o brojnim pitanjima od starijih generacija, zajednički je zaključak učesnika panela.

Na panelu je, između ostalog, bilo reči o brojnim temama poput istraživanja KOMS-a, stava mladih po pitanju Zapada i EU, vakcinaciji, ulozi sredine i obrazovanja u formiranju stavova, porastu interosovanja mladih za ekološka pitanja i mnogim drugim.

Govoreći o mladima i njihovim potrebama neophodno je jasno utvrditi koja kategorija je tačno u pitanju, kako bi se izbegla kateogorizacija „mladih kao jednog bića“ napomenula je novinarka Mia Bjelogrlić, moderatorka panela.

Aktuelni Zakon o mladima definiše položaj mladih i pod pojmom mladi objedinjuje osobe od petnaeste do navršene tridesete godine, navodi Miljana Pejić, generalna sekretarka Krovne organizacije mladih Srbije (KOMS).

To je delom i uporište problema, jer se ubrajaju tek upisani srednjoškolci, studenti, ali i mladi profesionalci, koji imaju potpuno različita interesovanja i potrebe. Njihove potrebe i stavovi se umnogome razlikuju, a na njihovo formiranje pored uzrasta utiče i sredina iz koje dolaze, stepen obrazovanja i slično.

KOMS više od pet godina vrši uporednu analizu na godišnjem nivou o položaju mladih, a rezultate objavljuje u Alternativnom izveštaju o položaju i potrebama mladih u Republici Srbiji. Pejić navodi da se u istraživanju već uočavaju određeni trendovi, te da su teme vezane za ekologiju i životnu sredinu mnogo više u fokusu mladih nego što je to nekada bio slučaj.

Spoljna politika Srbije je takođe veoma važna tema za mlade, a rat u Ukrajini i dešavanja iz 2022. godine motivisala su mlade da se preciznije izjasne o tome koju spoljnopolitičku opciju najviše podržavaju, dodaje ona.

Važno je podvući proširenje jaza u stavovima po pitanju odnosa Srbije sa Zapadom i Istokom. Istraživanje ovde pokazuje da 57% mladih smatra da je za Srbiju bolja opcija okretanje ka Istoku, dok 43% mladih misli da je to Zapad, podvlači Pejić.

Pažnja panelista i publike posvećena je i temi građanskog obrazovanja tokom srednjoškolskog obrazovanja, što je posebno važno zbog formiranja stavova i kritičkog razmišljanja.

Istraživanje KOMS-a pokazuje da su najdrastičniji stavovi po pitanju rata u Ukrajini, Evropske unije, Kosova i slično među najmlađom populacijom odnosno srednjoškolcima.

Docent na Fakultetu političkih nauka, Dr Nikola Jović smatra da mladi svoje stavove razvijaju u primarnoj porodici i dodaje da „ još od 70tih i 80tih godina znamo da ako nam roditelji glasaju za jednu stranku, verovatnoća da ćemo i mi glasati za istu je 80%.“

Jović ističe da generalne vrednosti porodica u Srbiji „ nisu neki bastion liberalizma“, kao i da desne teme koje su često veoma emotivne danas dominiraju u društvu. Ovo objašnjava stavove mladih o autoritarnosti, militarizmu i ženskim pravima. Ipak, on napominje da su takvi stavovi mnogo više pomereni udesno među starijom populacijom u odnosu na stavove mladih.

Miljana Pejić se nadovezala ističući da je istraživanje pokazalo da se mlade žene mnogo ređe izjašnjavaju o političkim stavovima.

Njeno mišljenje deli aktivistkinja i članica tima Ujedinjenih nacija za Srbiju- savetodavne grupe za mlade, Dunja Trifunović, koja naglašava nalaze istraživanja Ministartva turizma i omladine koje je obavila Ninamedia.

Ovo istraživanje pokazuje da se žene generalno manje informišu o spoljno-političkim temama, kao i da bi veliki broj mladih ne želi da učestvuje u donošenju odluka. Trifunović ocenjuje to kao veliki problem i ističe da trenutni mehanizmi motivacije mladih za političku participaciju nisu dovoljno efektivni. Smatra da je izazov pronaći ljude oprečnih stavova.

Prema saznanjima Savetodavnog tela UN za mlade, ona napominje da nije slučaj da mlade ovakve teme nužno ne zanimaju, već da nisu dovoljno upućeni, zbog prevelike centralizacije problema.

Srđan Hromiš, aktivista i pravnik iz organizacije We Balkans, kao primer dobre prakse navodi KOMS-ov projekat Saveta za mlade na lokalnom i nacionalnom nivou. „Na taj način mladi koji dolaze i nevladninog sektora mogu uticati na donosioce odluka koji su političari u tradicionalnom smislu“, ističe Hromiš.

Stav mladih o EU nije konzistentan, ali veliki broj mladih u zemlji radi u firmama koje dolaze iz EU, odlučuju se za studije u zemljama EU, njihova opšta interesovanja, trendovi, muzika i kultura su uglavnom zapadnog porekla navodi Bjelogrlić, ali se mladi ipak izjašnjavaju za spoljno političku orjentaciju kao Rusiji i Kini.

Hromiš, kao mladi evropski ambasador, smatra da „mi kulturološki više pripadamo Zapadu, ali da EU ne radi dobar marketing aktivnosti koje sprovodi u zemlji i regionu“.

On naglašava neinformisanost građana po pitanju najvećih trgovinskih spoljnopolitičkih partnera zemlje, kao i toga odakle dolazi najveća količina bespovratne pomoći i investicija i dodaje postojanje disproporcije između činjeničnog stanja i percepcije građana.

Ovaj panel bio je veoma jedinstven zbog velike želje publike da se uključi u diskusiju i iznese svoje mišljenje o temi. Usled toga, otvoren je veliki broj pitanja, među kojima su i pitanja zdravstvenog obrazovanja, o kome mladi nisu dovoljno edukovani, a koje bi moglo biti deo građanskog obrazovanja.

Tatjana Macura iz udruženja Mame su zakon, kao veliki izazov navodi to da se veliki broj mladih danas suprotstavlja naučnim dokazima, propraćeno antivakserskim raspoloženjem.

Poseban problem prestavlja stav mladih o HPV vakcini dodaje Macura.  Njeno mišljenje deli i profesor Jović i navodi da je pre nekoliko godina najniža stopa vakcinacije dece u Srbiji bila na opštini Stari grad, kao najrazvijenijoj opštini u zemlji.

Mia Bjelogrlić je napomenula da je dodatni problem stigma koja postoji u oblasti HPV vakcina, zbog načina prenošenja i toga da se vakcinišu devojčice. Ona dodaje da je „devojčice sramota da izraze želju da se vakcinišu, dok je roditelje još veća sramota da sa njima o tome razgovaraju i edukuju“.

Diskusija je trajala je oko dva sata, sa velikim brojem postavljenih pitanja. Na ovaj način Libek nastavlja da neguje svoju kulturu otvorenog dijaloga o važnim temama.